فتق کشاله ران و مایع اطراف بیضه در کودکان

Inguinal hernia & Hydrocele

 

مقدمه:

بیضه تمام پسران، در دوران جنینی در شکم و نزدیک کلیه ها قرار گرفته است، که در سه ماهه سوم و نزدیک تولد اکثر بیضه ها در محل نهایی خود یعنی اسکروتوم (Scrotom) قرار می گیرند.

قسمتی از پرده اطراف روده ها به نام پریتونئوم (Peritoneum) همراه بیضه به سمت کیسه های بیضه (اسکروتوم) برجسته می شود و در نهایت لایه ای محافظتی به نام تونیکا واژینالیس در اطراف بیضه ها درست می کند، که مانند غلافی بیضه را در بر گرفته است.

بین بیضه و حفره شکمی از طریق این کیسه، راهی وجود دارد که پروسس واژینال (Processus Vaginalis) نامیده می شود.

 

 

پروسس واژینال قبل از تولد در تمامی جنین ها باز می باشد، که با نزول کامل بیضه ها معمولاً بسته می شود.

نکته اصلی اینکه در صورتیکه این مسیر بین حفره شکمی و بیضه ها باز بماند، یکی از موارد زیر اتفاق می افتد:

۱- در صورتیکه مسیر به اندازه ای گشاد باشد که روده، چادرینه (Omentum) و محتویات شکمی وارد آن شوند، فتق نامیده می شود (Indinect Inguinal Hernia).

 

 

۲- در صورتی که مسیر به اندازه ای باشد که فقط مایع درون شکمی بتواند وارد اطراف بیضه شود، هیدروسل نامیده می شود (Communicating Hydrocele).

 

 

 

۳- در صورتی که مسیر کمی باز باشد ولی مایع فقط در طول طناب بیضه برسد و وارد اطراف بیضه نشود، هیدروسل طناب بیضه (Cord Hydrocele) نامیده می شود.

 

 

نکته:

در بچه های نارس (Premature)، شانس فتق و هیدروسل بیشتر از بچه های رسیده (Mature) می باشد.

 

تشخیص: این دسته از بیماری ها، بدون درد هستند و با تورم و بزرگی بیضه ها و کشاله ران، خود را نشان می دهند. اگر این بزرگی با فعالیت زیاد شده و با استراحت و خواب کودک کم می‌شود، تقریباً تشخیص قطعی است.

نکته مهم تشخیصی: مادر بهترین و مطمئن ترین شخص در تشخیص فتق و هیدروسل می باشد. همین که در دفعات مختلف می بینید که بیضه و کشاله ران، بزرگ و کوچک می شود و در مقایسه با طرف مقابل تفاوت اندازه دارد، تقریباً قابل اعتماد است.

ممکن است در زمان معاینه هیچ گونه محتویات شکم یا مایعی وارد این مسیر نشده و پزشک با مشکل تشخیص مواجه شود. در چنین مواردی که بیضه از محتویات شکم و مایع خالی است، حتی سونوگرافی هیچ کمکی به تشخیص نمی کند. پس این بیماری جزء محدود بیماری هایی است که مادر نقش اصلی را در تشخیص بازی می کند.

تست شفاف سازی (Transillumination Test): در صورتی که محتویاتی در اطراف بیضه وجود داشته باشد که مشخص نباشد فقط یک مایع است (هیدروسل) یا روده و دیگر محتویات شکم (فتق) هم در آن وجود دارد با انداختن نور چراغ قوه و دیدن نور از پشت دیواره بیضه (اسکروتوم) تشخیص هیدروسل قطعی می شود.

 

 

نکته حساس و مهم: معمولا سونوگرافی در تشخیص این بیماری کمک زیادی نمی کند مگر در مواردی که با تست Transillumination نتوانیم وجود محتویات شکمی را از مایع تشخیص دهیم.

 

درمان: اصرار بر افتراق صحیح فتق از هیدروسل بدین دلیل است که فتق را بایستی بلافاصله یا اندکی پس از تشخیص جراحی کرد، در حالی که هیدروسل  را می توان تا یک سالگی صبر کرد و احتمال بسته شدن خود به خود وجود دارد.

اشکال زیر قبل و بعد از جراحی پسر بچه ۱۳ ساله ای را نشان می دهد که در اوایل تولد مراجعه کرده و با تشخیص هیدروسل تا حدود یک سالگی هنوز مسیر عبور مایع (پروسس واژینالیس) بسته نشده و تحت عمل جراحی بستن مسیر عبور مایع از شکم و ختنه هم زمان قرار گرفته است. لازم به ذکر است که در طی این عمل جراحی حتماً باید مایع اطراف بیضه هم تخلیه شود، زیرا وجود این مایع، خصوصاً اگر پر فشار باشد، می تواند رشد بیضه را تحت تأثیر قرار دهد.

 

قبل از عمل جراحی

 

 

بعد از عمل جراحی

 

تصویر زیر مرحله بستن پروسس واژینالیس در بیمار فوق را نشان می دهد. همانگونه که ملاحظه می کنید، مایع در طول این مسیر دیده می شود.

 

 

جراحی فتق و هیدروسل کاملاً شبیه هم بوده و همان طوری که در بالا ذکر شد، تفاوت فقط در اندازه پروسس واژینالیس است. البته این جراحی با توجه به اندازه کوچک بدن کودک، نیاز به دقت ویژه ای خصوصاً در جهت عدم صدمه به قسمت های طناب بیضه دارد.

 

عوارض جراحی: عوارض این جراحی بسیار نادر است اما احتمال تورم، خونریزی و عفونت مثل تمام جراحی ها وجود دارد. مهمترین عارضه این جراحی ، باز شدن مجدد مسیر و تکرار بیماری است.

 

نکته نهایی: همان طوری که قید گردید، این بیماری معمولاً منجر به درد و گریه نمی شود، لذا در صورتی که تورم قابل توجه بیضه همراه با گریه و بی قراری طفل مشاهده شود، احتمال گیر افتادن و تحت فشار بودن روده ها (Incarceration) مطرح می باشد و باید هر چه سریعتر کودک را به نزدیکترین مرکز تخصصی ارجاع داد.