بیضه نزول نکرده (Undescended testis):
در تمامی جنین های پسر، قبل از تولد، بیضه ها در شکم وجود دارند. در اکثر پسران در ماه آخر حاملگی مادر، بیضه ها در محل اصلی خود قرار می گیرند، در صورتیکه به هر دلیل این پایین آمدن کامل نشود، بیماری بیضه های نزول نکرده ایجاد می شود. این بیماری یکی از شایع ترین ناهنجاری های مادرزادی در پسران می باشد. شیوع آن در نوزادان رسیده ۱ تا ۴ در صد و در نوزادان نارس ۱ تا ۴۵ درصد می باشد.
علت اصلی این بیماری نامشخص است، اما شواهد به نفع چند علتی بودن این بیماری است. عوامل ژنتیکی، آلودگی های محیطی، تغییرات هورمونی مادر و جنین و همچنین وزن کودک در زمان تولد، از علل مطرح شده می باشند.
تشخیص:
هم اندازه نبودن کیسه بیضه ها، اولین مسأله ای است که ممکن است حتی توجه والدین را نیز به خود جلب نماید.
پزشک در شرایط آرامش کودک و در حالت خوابیده، بیضه ها را مورد معاینه قرار می دهد. در صورتی که پزشک نتواند بیضه ها را لمس کند (non-Plapable) سونوگرافی برای تشخیص، می تواند کمک کننده باشد و در صورتی که بتوان بیضه ها را تا کف کیسه (Bottom of the Scrotom) پایین آورد، مسأله بیضه نزول نکرده منتفی است.
روش تشخیص نزدیک به قطعی بیضه های غیر قابل لمس، MRI از شکم می باشد، که معمولا به دلیل نیاز به بیهوشی برای MRI درخواست نمی شود. در این صورت بهترین روش تشخیص بیضه های نزول نکرده که در معاینه پیدا نمی شود و سونوگرافی نیز به تشخیص آن کمک نکرده، انجام جراحی لاپاروسکوپی است. در این روش پس از بیهوشی، از طریق دوربین مخصوص، درون شکم دیده می شود و بودن یا نبودن بیضه تأیید می شود. مزایای این عمل نسبت به MRI این است که در صورت پیدا شدن بیضه، جراحی نیز در همین مرحله و یا به صورت دو مرحله ای (در صورت کوتاه بودن طناب بیضه) انجام می شود.
شکل ۱: محل های مختلفی که یک بیضه نزول نکرده می تواند قرار داشته باشد، را نشان می دهد.
فیلم زیر نیز عمل لاپاروسکوپی در بیمار با بیضه نزول نکرده غیر قابل لمس در معاینه و یافت نشده در سونوگرافی را نشان می دهد. در این فیلم، همان طور که ملاحظه می فرمایید، عروق خونی هر دو بیضه وارد کانال مغبنی شده و به سمت کیسه بیضه می روند. در این بیمار که بیضه نزول نکرده سمت چپ داشت، پس از باز کردن کشاله ران سمت چپ، ملاحظه شده که یک بیضه بسیار بسیار کوچک (Nubbin Testis) در کانال مغبنی وجود دارد که در نتیجه برداشته شد. در این موارد اگر بیضه پیدا نشود و باقی بماند، احتمال بدخیمی بسیار بالاست. احتمال چرخش طناب بیضه (Testicular cord torsion) این نوزاد در شکم مادر و سپس سیاه شدن بیضه (Necrosis) و در نهایت از بین رفتن و کوچک شدن بیضه (Atrophy) مطرح می باشد.
درمان بیضه نزول نکرده:
- درمان دارویی: بحث درمان هورمونی برای کمک به بیضه نزول نکرده سال ها مطرح بوده است، ولی هم اکنون تقریبا توسط هیچ مرکزی پیشنهاد نمی شود، چون اطلاعاتی قوی مبنی بر تأثیر آن هیچگاه به دست نیامده است.
- درمان جراحی: جراحی اصولا بین شش ماهگی تا یک سالگی انجام می شود. در صورتی که بیضه نزول نکرده در محلی باشد که توسط معاینه قابل لمس باشد، جراحی توسط یک برش مغبنی انجام شده و پس از آزاد کردن بیضه و ایجاد یک کیسه و جایگاه برای آن در محل طبیعی بیضه، در آن ناحیه ثابت می شود. در صورتی که بیضه ها قابل لمس نباشند، بایستی توسط جراحی باز یا توسط لاپاروسکوپی درون شکم دیده شود (Abdominal Exploration).
در طی عمل لاپاروسکوپی در صورت دیدن یافته های مختلف، پزشک بایستی اقدامات مناسب آن یافته را انجام دهد. مثلا پیدا کردن یک بیضه تقریبا طبیعی با طناب بلند را در یک مرحله و با طناب کوتاه، در دو مرحله می توان پایین آورد.
در صورت دیدن عروق بیضه که انتهای کوری دارند (Blind End) بیضه ی از بین رفته (Vanishing Testis) مطرح می شود که جراحی پایان می پذیرد. در صورتی که عروقی دیده شوند که وارد کانال مغبنی می شوند، بیشترین احتمال حضور یک بیضه بسیار کوچک غیر قابل لمس (Nubbin Testis) وجود دارد که در این صورت بایستی کانال مغبنی باز شده و مورد مشاهده قرار گیرد.
آینده بیمار با بیضه نزول نکرده:
- باروری: در بیضه های نزول نکرده دو طرفه، احتمال عدم باروری طبیعی زیاد است، اما در بیضه های نزول نکرده یک طرفه، احتمال عدم باروری طبیعی فقط مقداری از افراد معمولی کمتر است.
در هر صورت در چنین افرادی، در صورتی که پس از ازدواج، باروری طبیعی اتفاق نیفتد، روش های کمک باروری نتایج امیدوار کننده ای دارند. به عبارت دیگر در بین بیمارانی که با ناباروری مراجعه می نمایند، بیشترین شانس موفقیت روش های کمک باروری یا ART (Assisted Reproductive Techniques) مربوط به بیضه های نزول نکرده می باشد.
- بدخیمی و تومور بیضه: به طور کلی در بیضه های نزول نکرده، شانس ایجاد تومور بدخیم در بیضه، ۲ تا ۵ برابر جمعیت عموم می باشد. در اینکه آیا با پایین آوردن بیضه، شانس بدخیمی کاهش پیدا می کند یا خیر، اختلاف نظر وجود دارد. اما حداقل اینکه پایین آوردن بیضه، تشخیص سریعتر بدخیمی را در صورت ایجاد به همراه دارد.
